Στομία ονομάζεται οποιαδήποτε οπή δημιουργείται χειρουργικά στο κοιλιακό τοίχωμα και επιτρέπει την παροχέτευση των εντερικών υγρών είτε από το λεπτό ή το παχύ έντερο. Μπορεί να δημιουργηθεί είτε στα πλαίσια προγραμματισμένης χειρουργικής επέμβασης, ή μετά από επείγον χειρουργείο. Μια στομία χωρίζεται σε διαφορετικά είδη, αναλόγως της κατάστασης και του πλάνου θεραπείας του ασθενούς. Στο κείμενο που ακολουθεί γίνεται εκτενής αναφορά στις Στομίες Εντέρου – Είδη – Ενδείξεις και Θεραπεία.
Τα είδη είναι η κολοστομία και η ειλεοστομία. Μια στομία μπορεί να είναι αγκύλης (loop κολοστομία ή ειλεοστομία), ή τελική. Μπορεί να είναι προσωρινή με σκοπό την επανένωση του εντέρου, ή μόνιμη.
Ειλεοστομία
Η ειλεοστομία είναι μια χειρουργική διαδικασία που αλλάζει τη φυσιολογική πορεία της πέψης, επιτρέποντας στα κόπρανα να αποβάλλονται από το σώμα μέσω ενός ανοίγματος (στομίου) στο κοιλιακό τοίχωμα. Αυτή η διαδικασία εφαρμόζεται σε περιπτώσεις όπου το παχύ έντερο δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί λόγω ασθένειας ή τραυματισμού.
🔬 Πώς γίνεται η ειλεοστομία;
Κατά την επέμβαση:
- Αφαιρείται ή παρακάμπτεται το παχύ έντερο.
- Το τελικό τμήμα του ειλεού (τελικός ειλεός) συνδέεται απευθείας με το κοιλιακό τοίχωμα.
- Δημιουργείται ένα στόμιο (άνοιγμα), από όπου τα κόπρανα αποβάλλονται σε μια εξωτερική σακούλα ειλεοστομίας.
🏥 Πότε απαιτείται ειλεοστομία;
Μια ειλεοστομία μπορεί να είναι προσωρινή ή μόνιμη, ανάλογα με την πάθηση που την επιβάλλει:
1️⃣ Παροδική ειλεοστομία
Χρησιμοποιείται για να επιτρέψει στο έντερο να επουλωθεί μετά από επέμβαση. Συνήθως εφαρμόζεται σε:
- Αναστομώσεις του εντέρου (όταν έχει γίνει συρραφή εντερικών τμημάτων)
- Σοβαρές φλεγμονές του εντέρου (νόσος Crohn, εκκολπωματίτιδα)
- Ορισμένες περιπτώσεις καρκίνου
2️⃣ Μόνιμη ειλεοστομία
Απαιτείται όταν η αποκατάσταση της φυσιολογικής λειτουργίας του εντέρου δεν είναι δυνατή, όπως σε:
- Ολική κολεκτομή (αφαίρεση ολόκληρου του παχέος εντέρου)
- Καρκίνο του παχέος εντέρου ή του ορθού
- Σοβαρή ελκώδη κολίτιδα ή νόσο Crohn
- Γενετικές ή συγγενείς ανωμαλίες του εντέρου
🩺 Τύποι ειλεοστομίας
Υπάρχουν διάφορες μορφές ειλεοστομίας ανάλογα με την ανατομία του στομίου:
🔹 Τελική ειλεοστομία
- Το τελικό τμήμα του ειλεού φέρνεται προς την επιφάνεια της κοιλιάς.
- Συχνά χρησιμοποιείται σε μόνιμες ειλεοστομίες.
🔹 Βρόγχος ειλεοστομία (Loop ileostomy)
- Δημιουργείται ένας βρόγχος του ειλεού, που στηρίζεται με ράμματα ή ράβδο.
- Συνήθως είναι παροδική και μπορεί να αντιστραφεί αργότερα.
💡 Τι αλλαγές προκαλεί η ειλεοστομία στη ζωή του ασθενούς;
Η ειλεοστομία αλλάζει τη φυσιολογική διαδικασία της πέψης, καθώς το παχύ έντερο, το οποίο απορροφά νερό και ηλεκτρολύτες, παρακάμπτεται. Αυτό σημαίνει ότι:
✅ Τα κόπρανα θα είναι υδαρή ή μαλακά.
✅ Οι ασθενείς μπορεί να χρειαστούν προσαρμογές στη διατροφή τους.
✅ Χρειάζεται ειδική φροντίδα για το στόμιο και τη στομιοσακούλα.
🍽️ Διατροφή μετά από ειλεοστομία
Οι ασθενείς πρέπει να προσαρμόσουν τη διατροφή τους για να μειώσουν την πιθανότητα διάρροιας, αφυδάτωσης ή εντερικών ερεθισμών:
🔹 Πίνετε πολλά υγρά για αποφυγή αφυδάτωσης.
🔹 Αποφύγετε τροφές που προκαλούν αέρια (όπως όσπρια, λάχανο, ανθρακούχα ποτά).
🔹 Τρώτε μικρά και συχνά γεύματα για καλύτερη πέψη.
🔹 Αποφεύγετε πολύ πλούσιες σε φυτικές ίνες τροφές μέχρι το σώμα να προσαρμοστεί.
🩹 Φροντίδα της ειλεοστομίας
Η σωστή περιποίηση του στομίου είναι απαραίτητη για την αποφυγή δερματικών ερεθισμών ή λοιμώξεων:
✔ Καθαρίζετε το στόμιο με χλιαρό νερό και ήπιο σαπούνι.
✔ Χρησιμοποιείτε κατάλληλη στομιοσακούλα (κλειστή ή ανοιχτή, ανάλογα με τις ανάγκες σας).
✔ Αποφεύγετε στενά ρούχα που πιέζουν το στόμιο.
✔ Επισκεφθείτε τον γιατρό αν δείτε ερυθρότητα, πόνο ή αλλαγές στην περιοχή.
🔄 Επιστροφή στην καθημερινότητα
Μετά την επέμβαση, οι ασθενείς μπορούν να επιστρέψουν στις περισσότερες δραστηριότητες:
🏊♂️ Μπορούν να κολυμπήσουν χρησιμοποιώντας ειδικές αδιάβροχες στομιοσακούλες.
🏃♂️ Μπορούν να γυμναστούν (εκτός από έντονα αθλήματα που ασκούν πίεση στην κοιλιά).
💼 Μπορούν να εργαστούν κανονικά, ανάλογα με τον τύπο της εργασίας τους.
Κολοστομία
Η κολοστομία είναι μια χειρουργική διαδικασία κατά την οποία δημιουργείται ένα άνοιγμα (στόμα) στο κοιλιακό τοίχωμα, μέσω του οποίου ένα τμήμα του παχέος εντέρου εκβάλλει προς τα έξω, ώστε να απομακρύνονται τα κόπρανα. Η κολοστομία μπορεί να είναι προσωρινή ή μόνιμη, ανάλογα με τη σοβαρότητα της πάθησης που την επέβαλε.
Πότε απαιτείται κολοστομία;
Η διαδικασία αυτή είναι αναγκαία σε περιπτώσεις όπως:
- Καρκίνος παχέος εντέρου (εφόσον χρειάζεται αφαίρεση μεγάλου τμήματος του εντέρου).
- Φλεγμονώδεις παθήσεις (π.χ. σοβαρή ελκώδης κολίτιδα, νόσος Crohn).
- Εντερική απόφραξη ή σοβαρός τραυματισμός του εντέρου.
- Εκκολπωματίτιδα με επιπλοκές.
- Συγγενείς ανωμαλίες του εντέρου (σε νεογνά).
Θεραπεία και φροντίδα μετά από κολοστομία
1️⃣ Χειρουργική αποκατάσταση (αν είναι εφικτή)
- Αν η κολοστομία είναι προσωρινή, μπορεί να γίνει επανένωση του εντέρου (αναστόμωση) μετά από λίγους μήνες, ανάλογα με την ανάρρωση του ασθενούς.
2️⃣ Φροντίδα στομίας
Η σωστή περιποίηση της στομίας είναι ζωτικής σημασίας για την αποφυγή λοιμώξεων και δερματικών ερεθισμών:
- Τακτικός καθαρισμός με ήπια σαπούνια και νερό.
- Αντικατάσταση του σάκου κολοστομίας σύμφωνα με τις οδηγίες.
- Έλεγχος για διαρροές ή σημεία ερεθισμού γύρω από τη στομία.
3️⃣ Διατροφή
- Αποφυγή τροφών που προκαλούν μετεωρισμό ή δυσκοιλιότητα.
- Επαρκής πρόσληψη νερού και φυτικών ινών (αν επιτρέπεται από τον γιατρό).
- Διατήρηση ισορροπημένης διατροφής για καλή πέψη και εντερική λειτουργία.
4️⃣ Ψυχολογική Υποστήριξη
- Πολλοί ασθενείς αντιμετωπίζουν δυσκολίες προσαρμογής.
- Υποστήριξη από ψυχολόγο ή ομάδες ασθενών με στομία μπορεί να βοηθήσει.
1️⃣ Είδη Κολοστομίας
Η κολοστομία διακρίνεται ανάλογα με τη θέση της στο παχύ έντερο και τη διάρκειά της:
Ανάλογα με τη διάρκεια
- Προσωρινή κολοστομία: Γίνεται για να επιτρέψει την επούλωση του εντέρου μετά από τραύμα ή χειρουργική επέμβαση. Μπορεί να αναστραφεί με νέα επέμβαση.
- Μόνιμη κολοστομία: Απαραίτητη όταν αφαιρείται μεγάλο τμήμα του εντέρου ή του ορθού, όπως σε προχωρημένο καρκίνο ή σοβαρή φλεγμονώδη νόσο.
Ανάλογα με την ανατομική θέση
- Ανιόντος κόλου (δεξιά πλευρά της κοιλιάς): Το περιεχόμενο είναι υγρό, καθώς απορροφάται λιγότερο νερό από το παχύ έντερο.
- Εγκάρσιου κόλου (μεσαία κοιλιά): Τα κόπρανα είναι ημι-σχηματισμένα, αλλά ακόμα μαλακά.
- Κατιόντος ή Σιγμοειδούς κόλου (αριστερή πλευρά): Τα κόπρανα είναι πιο στέρεα και παρόμοια με την κανονική αφόδευση.
2️⃣ Επιπλοκές της Κολοστομίας
Παρόλο που η διαδικασία σώζει ζωές, μπορεί να προκύψουν επιπλοκές που χρειάζονται προσοχή:
- Δερματικοί ερεθισμοί γύρω από τη στομία (λόγω διαρροής κοπράνων ή αλλεργίας στην κόλλα του σάκου).
- Απόφραξη του εντέρου λόγω συμφύσεων ή κακής διατροφής.
- Λοίμωξη ή απόστημα στη χειρουργική τομή.
- Κήλη στο στομία (παραστομική κήλη), όπου εντερικοί ιστοί προεξέχουν.
- Επανασύνδεση του εντέρου (αναστόμωση) – αν δεν γίνει σωστά, μπορεί να προκαλέσει διαφυγή κοπράνων στην κοιλιακή χώρα (επικίνδυνη κατάσταση).
3️⃣ Φροντίδα Στομίας και Αντικατάσταση Σάκου
Η σωστή φροντίδα αποτρέπει λοιμώξεις και διαρροές:
Βασικά βήματα καθαρισμού
- Καθαρισμός γύρω από τη στομία με χλιαρό νερό και ουδέτερο σαπούνι.
- Αποφυγή ερεθιστικών προϊόντων (οινόπνευμα, αρώματα).
- Επιλογή σωστού μεγέθους σάκου για αποφυγή διαρροών.
- Αλλαγή του σάκου κάθε 1-3 ημέρες ή αν υπάρξει διαρροή.
4️⃣ Διατροφή και Κολοστομία
Η σωστή διατροφή βοηθά στη ρύθμιση των κενώσεων και μειώνει τον κίνδυνο επιπλοκών.
Τρόφιμα που συνιστώνται
✔ Μαλακές τροφές (πατάτες, μπανάνες, γιαούρτι, ρύζι).
✔ Πρωτεΐνες (κοτόπουλο, ψάρι, αυγά) για γρήγορη επούλωση.
✔ Επαρκής πρόσληψη υγρών (νερό, φυσικοί χυμοί).
Τρόφιμα που πρέπει να αποφεύγονται
❌ Φασόλια, λάχανο, μπρόκολο (προκαλούν αέρια).
❌ Πικάντικα φαγητά και αλκοόλ (ερεθίζουν το έντερο).
❌ Πολύ λιπαρά φαγητά (καθιστούν τα κόπρανα πιο υδαρή).
5️⃣ Ψυχολογική Υποστήριξη και Ποιότητα Ζωής
Η κολοστομία μπορεί να επηρεάσει την αυτοεκτίμηση και την κοινωνική ζωή του ασθενούς.
- Συμβουλευτική από ψυχολόγο ή υποστήριξη από ομάδες ασθενών.
- Προσαρμογή στην καθημερινότητα με ειδικά ρούχα για άνεση και αυτοπεποίθηση.
- Άσκηση και κοινωνικές δραστηριότητες για βελτίωση της ποιότητας ζωής.
6️⃣ Αντιμετώπιση και Χειρουργική Αποκατάσταση
Αν η κολοστομία είναι προσωρινή, μετά από 3-6 μήνες μπορεί να γίνει αναστόμωση (επανασύνδεση του εντέρου).
Η απόφαση εξαρτάται από:
✔ Την επούλωση του εντέρου.
✔ Την ύπαρξη επιπλοκών (π.χ. φλεγμονές).
✔ Την γενική υγεία του ασθενούς.
Η επέμβαση περιλαμβάνει:
- Αφαίρεση της στομίας.
- Σύνδεση του εντέρου με πρωκτό ή άλλο τμήμα του εντέρου.
- Σταδιακή επιστροφή σε φυσιολογική λειτουργία.
Εγχείρηση Hartmann
Η εγχείρηση Hartmann είναι μια χειρουργική επέμβαση που χρησιμοποιείται κυρίως σε περιπτώσεις σοβαρών παθήσεων του παχέος εντέρου, όπως:
- Περιτονίτιδα από διάτρηση εκκολπώματος
- Καρκίνος του παχέος εντέρου
- Εκκολπωματίτιδα με επιπλοκές
- Τραύμα ή ισχαιμία του εντέρου
🔬 Τεχνική της επέμβασης
Η εγχείρηση Hartmann περιλαμβάνει:
- Αφαίρεση του πάσχοντος τμήματος του παχέος εντέρου (συνήθως το σιγμοειδές).
- Δημιουργία κολοστομίας: Το εγγύς (κοντινό) άκρο του παχέος εντέρου φέρνεται στο κοιλιακό τοίχωμα και σχηματίζει στομία (άνοιγμα για την έξοδο των κοπράνων).
- Κλείσιμο του περιφερικού άκρου του εντέρου (κολο-ορθικού στομίου), ώστε να παραμείνει ανενεργό.
🔄 Αντιστρεψιμότητα της επέμβασης
Σε αρκετές περιπτώσεις, η επέμβαση μπορεί να είναι προσωρινή, και μετά από μερικούς μήνες μπορεί να γίνει δεύτερη επέμβαση για επανασύνδεση του εντέρου και κλείσιμο της κολοστομίας. Ωστόσο, σε ηλικιωμένους ή βαριά ασθενείς, η στομία μπορεί να παραμείνει μόνιμη.
❗ Πλεονεκτήματα και Μειονεκτήματα
✔ Πλεονεκτήματα:
- Σώζει ζωές σε βαριές λοιμώξεις και περιτονίτιδα.
- Αποτρέπει επιπλοκές σε σοβαρές παθήσεις του παχέος εντέρου.
✖ Μειονεκτήματα:
- Η κολοστομία απαιτεί ειδική φροντίδα και αλλαγές στη διατροφή.
- Δεν είναι πάντα δυνατή η αποκατάσταση.
- Υπάρχει κίνδυνος συμφύσεων ή λοιμώξεων.
Η επέμβαση Hartmann παραμένει σημαντική επιλογή στις επείγουσες καταστάσεις της κοιλίας, όταν η πρωτογενής αναστόμωση (επανένωση του εντέρου) δεν είναι ασφαλής.